Tulang Liriko:Katuturan at mga Uri

   Alam mo ba?


Ang TULANG LIRIKO o tula ng damdamin ay puno ng masisidhing damdamin ng tao tulad ng pag-ibig, kalungkutan, kabiguan, kaligayahan, tagumpay, at iba pa? Maikli at payak ang uri ng tula.




Uri ng Tulang Liriko:

Halika sa Bukirin

A. Pastoral – ang salitang pastoral ay mula sa salitang Latin na “pastor”. ang tulang pastoral ay hindi lamang tungkol sa buhay ng isang pastor at pagpapastor. Ito ay tulang pumapaksa at naglalarawan ng simpleng paraan ng pamumuhay, pag-ibig, at iba pa.

Ang mga sopistikadong alagad ng sining ang sumusulat ng tulang pastoral na nagpapalagay at dinarama ang katauhan ng isang simpleng tao. Maaaring pag-aralan ang tulang pastoral bilang:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    
 A. isang alegorya na gumagamit ng simbolismo.                                                                                      B. panitikang nagbibigay ng pagkakataon sa mga mambabasa na maranasan ang malaya   at                                walang kaguluhang buhay.                                                                                                        C. Paglagay ng ko sa simple

Sa Pilipinas ito’y tulang naglalahad ng buhay-buhay sa bukid at pagpapahalaga sa gawain at pamumuhay sa bukid.

                     Halimbawa: Halika sa Bukirin ni Milagros B. Macaraig

B. Elehiya – Isang tula ng pagmamanglaw na madaling makilala ayon sa paksa, gaya ng kalungkutan, kamatayan, at iba pa. Maaaring ito’y pagdaramdam o kahapisan para sa isang minamahal, pamimighati dahil sa isang yumao o nag-aagaw-buhay pa lamang na dahil sa kalungkutan ay nagnanais na ang maliligayang sandali ay agad lumipas.

Halimbawa: Ang pamana ni Jose Corazon de Jesus

C. Soneto – tulang may labing-apat na taludtud hinggil sa damdamin,kaisipan at pananaw sa buhay ng tao, may malinaw na kabatiran ng likas ng pagkatao. sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa mga mambabasa.

Halimbawa: Soneto ng Buhay ni Fernando B. Monleon

D. Oda – Nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang uri ng damdamin; walang  tiyak na bilang ng pantig o tiyak na bilang ng taludtud sa isang saknong. Nagpapahayag ang oda ng Matayog na damdamin at kaisipan ng makata. Sa matandang panulaan, karaniwang ito’y isang awit ng papuri patungkol sa mga pambihirang nagawa ng isang dakilang tao, bansa o anumang bagay (buhay man o patay) na maaaring papurihan sa pamamagitan ng pagtula.

Halimbawa: Tumangis si Raquel

E. Awit – Ang karaniwang pinapaksa nito ay may kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan, pag-asa, pangamba, poot, at kaligayahan. Tinatawag na kundiman na ayon kay Jose Villa Panganiban ay isang awit hinngil sa pag-ibis o palasintahan. Ito’y nilalapatan ng tugtugin, karaniwang maikli at punong-puno ng pagsamo at pagluhog sa isang sinisinta.

Halimbawa: may Isang Pangarap ni Teodoro Gener

F. Dalit – Noong araw ito ay isang patungkol sa paglilingkod sa Diyos at pananampalataya.
Nabibilang din sa uring ito ang tula ng pagmamahal at pgkalugod n ang layunin ay pagdakila at pagpaparangal. Sa panahon ng mga Espanyol ang Dalitsamba at Dalitbansa ay itinuturing nang iisa dahil kilala ang dalawa sa taguring dalit. Ang dalitsamba ay patungkol sa Diyos, samantalang ang dalitbansa ay pagpapahayag ng pag-ibig at                                                                                                  pagdakila sa bayan.

Halimbawa: Dalit kay Maria 

Mga Elemento ng Tula

1. Sukat – Ito’y bilang ng pantig sa bawat taludtud. Ang isang taludtud ay karaniwang may 8, 12,at 16 na pantig o sukat.

                           Halimbawa:                                                                                                                                                             Sukat: lalabingdalawahing Pantig (12) 

                                            Ako’y magsasakang bayani ng bukid                                                                                                           Sandata’ araro matapang sa init                                                                                                                  Hindi natatakot kahit na sa lamig                                                                                                          Sa buong maghapon gumagawang pilit

2. Tugma -ito’y ang pagkakasintunugan ng mga salita sa huling pantig ng bawat                           taludtud. Maaaring ganito ang tugma ng hulihan:  a-a-a-a, a-b-a-b, o kaya a-b-d-a.

Halimbawa:
                                                                                                                                                              Tugmang a-a-a-a (magkatugma lahat ng linya)

                                  Sa aking lupain doon nagmumula                                                                                                             Lahat ng pagkain nitong ating bansa                                                                                                          Ang lahat ng tao, mayaman o dukha                                                                                                          Sila’y umaasa sa pawis ko’t gawa.

3. Talinghaga  – Ito’y ang matayog na diwang ipinahihiwatig ng makata.Ayon kay A. Abadilla, tugma at hindi tula ang binasa kapag sa unang pagbasa ay nauunawaan agad ang ibig sabihin. Kinakailangan ang paggamit ng tayutay o matalinghagang mga  pahayag.

Halimbawa:

                                                  Nahuli sa pain, umiyak
                                             Ako’y hawak ng iyong pag-ibig 

                                               Hindi ako makaalpas

4. Kariktan – Ito’y ang malinaw at di-malilimutang impresyon na nakikintal sa isipan ng mambabasa. Mahusay ang tula kapag may naibibigay na impresyong mahirap mabura sa puso at isipan ng bumabasa.

Mga Paraan sa Pagsulat ng Tula

1. Magmasid sa paligid, paglakbayin ang imahinasyon at magbasa ng mga halimbawa ng tula. Sa ganitong paraan, detalyado at malinaw na mailalarawan ng makata ang kaisipang nais niyang palutangin sa tula.
2. Lahat na ng paksa ay naitampok na sa tula subalit nakasalalay pa rin sa makata ang pagiging orihinal ng akdang kaniyang isinulat. Nagiging bago ang lumang paksa sa pagbibigay ng makata ng bagong pananaw tungkol dito. Ang pananaw na ito ay maaaring batay sa sarili niyang Karanasan, mga namasid niya o bunga lamang ng kanyang makulay na imahinasyon.
3. Ang tula ay siksik at nag-uumapaw sa mensahe na ipinahahayag sa kakaunting salita lamang. Magiging busog sa kahulugan at malikhain ang pagpapahayag ng kaisipan kung gagamitan ng tayutay at matatalinghagang pananalita.
4. Kailangang maging mapagparanas ang isang tula upang mag-iwan ng kakintalan sa mambabasa. Mapagparanas ang isang tula kung ipinakikita at ipinadarama (nalalasahan, naaamoy, naririnig) ng makata ang mensahe ng kanyang akda hindi lamang niya ito 

Inihanda nina:

Jonabel Ruz

Brenda Fabricante